Kindsdeel van het huis schenken bij leven: kan dat?

Wil jij je koophuis tijdens je leven schenken aan je kinderen? Het schenken van een kindsdeel bij leven is mogelijk, maar er gelden bepaalde regels. Lees hier hoe je het kindsdeel kunt uitbetalen, wat het verschil is met erven en hoe het zit met de belasting.

Wat is een kindsdeel en hoe werkt het?

Een kindsdeel is het deel van de erfenis waar een kind wettelijk recht op heeft na het overlijden van een ouder. Als de overleden ouder een koophuis had, is dit onderdeel van het kindsdeel. Een kindsdeel is echter niet hetzelfde als een directe erfenis.

Als één ouder overlijdt en de andere nog leeft, erft de langstlevende ouder namelijk eerst de volledige nalatenschap. De kinderen krijgen op dat moment een vordering op de langstlevende ouder ter waarde van hun kindsdeel.

Deze vordering is pas opeisbaar na het overlijden van de langstlevende ouder. Tot die tijd heeft de langstlevende ouder dus het vruchtgebruik over de volledige erfenis, inclusief de kindsdelen.

Hoe wordt een kindsdeel bepaald?

De grootte van een kindsdeel hangt af van een aantal factoren:

• Het aantal kinderen: hoe meer kinderen, hoe kleiner ieders kindsdeel
• De waarde van de nalatenschap
• Of de ouders in gemeenschap van goederen waren getrouwd
• Of er een testament is opgesteld

De waarde van een koophuis kun je het beste bepalen met een gratis waardebepaling door een makelaar. Een gratis waardebepaling is vrijwel net zo nauwkeurig als een officiële taxatie, maar dan zonder de kosten.

Vraag jouw gratis waardebepaling aanBij een lokale, ervaren makelaar

Wat is het verschil tussen een kindsdeel en een erfenis?

• Een erfenis is het totaal van alle bezittingen en schulden dat iemand nalaat. Bij een erfenis krijgt de erfgenaam direct na het overlijden zijn of haar erfdeel uitgekeerd.
• Een kindsdeel is het deel van de erfenis waar een kind recht op heeft volgens de wet of het testament, maar dat niet direct opeisbaar is na het overlijden van één ouder.

Is het kindsdeel belastingvrij?

Het uitbetalen van een kindsdeel door de langstlevende ouder wordt door de Belastingdienst gezien als een schenking. Hierdoor is het schenken van een kindsdeel niet volledig belastingvrij.

Je kinderen zullen in principe schenkbelasting moeten betalen over de waarde van het geschonken deel van de woning. De hoogte van de schenkbelasting hangt af van de grootte van het kindsdeel en eventuele vrijstellingen.

Voordelen van schenken kindsdeel versus erven

Het schenken van een kindsdeel bij leven versus het nalaten van een erfenis heeft bepaalde voordelen:

• Je kunt de ontvanger al tijdens je leven helpen en zelf meemaken hoe blij en dankbaar het kind is met de schenking. 
• Een schenking kan het kind helpen met bijvoorbeeld de aankoop van een huis, aflossing van een hypotheek of de start van een onderneming.
• Je verkleint je vermogen, waardoor je erfgenamen later minder erfbelasting hoeven te betalen.
• Je kunt gebruik maken van belastingvrijstellingen voor schenkingen.
• Je houdt zelf controle over wat er met je vermogen gebeurt.
• Door het kindsdeel bij leven te schenken, kun je het kind begeleiden bij het verantwoord omgaan met vermogen.

Nadelen van schenken kindsdeel versus erven

Maar er zijn ook nadelen:

• Je vermogen neemt direct af. Je moet er zeker van zijn dat je het geld zelf niet meer nodig hebt.
• Als je binnen 180 dagen na de schenking overlijdt, wordt de schenking toch bij de erfenis geteld voor de erfbelasting (tenzij er gebruik is gemaakt van bepaalde vrijstellingen).
• Schenkbelasting moet direct betaald worden, terwijl erfbelasting gespreid mag worden.

Kindsdeel schenken bij leven: de mogelijkheden

Als je overweegt om een kindsdeel van je huis bij leven te schenken aan je kinderen, zijn er verschillende opties om dit op een fiscaal voordelige manier te doen:

• Een schenking op papier
• Een overdracht van (een deel van) de woning
• Jaarlijkse belastingvrije schenkingen

Schenken op papier (schuldigerkenning uit vrijgevigheid)

Een populaire manier om een kindsdeel te schenken is via een 'schenking op papier', ook bekend als een schuldigerkenning uit vrijgevigheid. Hierbij leg je in een notariële akte vast dat je een bepaald bedrag schuldig bent aan je kind, maar je maakt het geld niet direct over.

Het voordeel hiervan is dat je vermogen op papier daalt, terwijl je zelf over het geld blijft beschikken. Je betaalt jaarlijks wel rente (meestal 6%) over het schuldig erkende bedrag aan je kind. Deze rente is aftrekbaar in box 1 van je belastingaangifte.

Overdracht van (een deel van) de woning aan kinderen

Een andere optie is om (een deel van) je woning over te dragen aan je kinderen. Als je kind zelf in de woning gaat wonen, hoeft hij of zij in veel gevallen geen overdrachtsbelasting te betalen. Dit geldt voor jongeren tussen 18 en 35 jaar.

Wel moet je kind mogelijk schenkbelasting betalen over de waarde van het geschonken deel van de woning. Hierbij gelden de volgende vrijstellingen en tarieven in 2024:

Als de waarde van de schenking boven de vrijstelling uitkomt, kan het slim zijn om de overdracht te spreiden over meerdere jaren. Zo benut je optimaal de vrijstellingen en lagere tariefschijf.

Jaarlijkse belastingvrije schenkingen aan kinderen

Naast de eenmalige (verhoogde) schenkingen, kun je ook elk jaar belastingvrij een bedrag schenken aan je kinderen. In 2024 is deze jaarlijkse vrijstelling € 6.633 per kind.

Dit bedrag kun je schenken zonder dat je kind er schenkbelasting over hoeft te betalen. Het maakt hierbij niet uit waar je kind het geld aan besteedt. Je kunt het dus ook gebruiken als bijdrage voor de aankoop of verbouwing van een huis.

Het kindsdeel schenken: belasting en de wet

Je hebt al gelezen over de fiscale gevolgen voor je kinderen als je een kindsdeel schenkt bij leven. Maar schenk je een deel van het koophuis, dan heeft dat ook gevolgen voor jouw belastbaar inkomen in box 1 en box 3:

• In box 1 mag je na de schenking nog maar een deel van de hypotheekrente aftrekken.
• In box 3 telt de waarde van je huis mee voor de vermogensbelasting. Na de schenking is deze waarde lager.

Voor je kinderen werkt het andersom: zij krijgen door de schenking juist een hoger belastbaar vermogen in box 3. Houd hier rekening mee.

Notariële akte en afspraken vastleggen

Voor het schenken van onroerend goed, zoals een huis, is een notariële akte wettelijk verplicht. De notaris zal je adviseren over wat in jouw situatie verstandig is om vast te leggen in de akte.

Naast de schenking zelf, is het belangrijk om afspraken te maken over zaken als:

• Wat er gebeurt met het geschonken deel bij scheiding of overlijden van je kind
• Of je kind het geschonken deel mag doorverkopen of er een hypotheek op mag afsluiten
• Hoe de waardebepaling van het kindsdeel plaatsvindt

Door dit soort zaken goed vast te leggen in de schenkingsakte, creëer je duidelijkheid en voorkom je conflicten achteraf. De notaris kan je hierbij helpen.

Vraag jouw gratis waardebepaling aanBij een lokale, ervaren makelaar

Gevolgen bij scheiden, overlijden of financiële problemen van kinderen

Een belangrijke overweging bij het schenken van een kindsdeel, is wat er moet gebeuren in bepaalde situaties. Stel dat je kind gaat scheiden, failliet gaat of komt te overlijden. Je wilt dan niet dat het geschonken vermogen dan in handen komt van een ex-partner, schuldeisers of anderen.

Dit kun je ondervangen door in de schenkingsakte een zogenaamde 'uitsluitingsclausule' op te nemen. Hiermee bepaal je dat het geschonken vermogen privébezit blijft van je kind en niet in een eventuele huwelijksgemeenschap valt.

Ook kun je opnemen dat bij overlijden van je kind, het kindsdeel terugvalt in jouw vermogen of naar de kleinkinderen gaat. En bij financiële problemen kun je regelen dat schuldeisers geen aanspraak kunnen maken op het kindsdeel. De notaris kan je adviseren over de mogelijkheden in jouw situatie.

Zeggenschap behouden over geschonken vermogen

Misschien wil je wel vermogen schenken aan je kinderen, maar toch nog een bepaalde mate van zeggenschap houden. Bijvoorbeeld omdat je kind nog jong is of in jouw ogen niet verstandig met geld kan omgaan.

Ook hiervoor zijn verschillende opties:

• Schenking onder bewind. Het geschonken vermogen komt onder beheer van een bewindvoerder (bijvoorbeeld jijzelf). Je kind kan er alleen met toestemming over beschikken.
• Schenking op papier. Je schenkt een vordering op jezelf aan je kind. Je houdt het geld dus nog, maar je kind krijgt een schuld op jou. Jaarlijks betaal je 6% rente.
• Herroepelijke schenking. Je kunt de schenking herroepen als je kind zich niet aan bepaalde voorwaarden houdt, bijvoorbeeld een opleiding volgen of clean blijven.

Welke vorm het meest geschikt is, hangt af van jouw specifieke situatie en wensen. Laat je hierover goed informeren en adviseren door een notaris of fiscaal jurist.

Kan een ouder het kindsdeel opmaken?

Na het overlijden van een ouder, mag de langstlevende ouder de erfenis van de eerst overleden ouder naar eigen inzicht besteden? De langstlevende ouder heeft namelijk het 'vruchtgebruik' van de erfenis tot aan zijn of haar eigen overlijden.

Pas daarna kunnen de kinderen aanspraak maken op hun kindsdeel. De langstlevende mag de erfenis dus gebruiken voor levensonderhoud. Wel moet de langstlevende te goeder trouw handelen en het vermogen niet moedwillig verkwisten.

Kan een kind altijd het kindsdeel opeisen?

Nee, een kind kan niet zomaar het kindsdeel opeisen van de langstlevende ouder. De wet en/of het testament bepalen wanneer het kindsdeel opeisbaar wordt. In de meeste gevallen is dit pas bij het overlijden van de langstlevende ouder.

Uitzonderingen waarbij het kindsdeel al eerder opeisbaar kan zijn:

• De langstlevende ouder wordt opgenomen in een zorginstelling
• De langstlevende ouder gaat failliet
• De langstlevende ouder krijgt te maken met de schuldsaneringsregeling
• In het testament is een eerdere opeisbaarheid opgenomen, bijvoorbeeld bij hertrouwen

Krijgen de kinderen hun kindsdeel niet uitbetaald terwijl ze hier wel recht op hebben? Dan kunnen ze hier juridische stappen tegen ondernemen. Bijvoorbeeld door de rechter te vragen het kindsdeel vast te stellen en de langstlevende te verplichten tot uitbetaling. Een gespecialiseerde advocaat kan hierbij helpen.

4 stappen om een kindsdeel te schenken bij leven

Een kindsdeel schenken bij leven doe je makkelijk en volgens de regels met de volgende stappen:

1. Bepaal de woningwaarde
2. Kies uit schenkingsmogelijkheden
3. Leg afspraken vast bij de notaris
4. Doe belastingaangifte

1. Bepalen van de waarde van de woning

Als je het kindsdeel van je huis wilt schenken, is de eerste stap het bepalen van de waarde van de woning. Een taxatie en een waardebepaling door een makelaar zijn de meest nauwkeurige manieren om je woningwaarde te berekenen.

Een taxatie kost gemiddeld €700, terwijl een waardebepaling door een makelaar gratis en vrijblijvend is. Hierdoor is een waardebepaling voor de meeste mensen de beste optie.

Vraag jouw gratis waardebepaling aanBij een lokale, ervaren makelaar

Woningwaarde versus WOZ-waarde

Bij het schenken van het kindsdeel is het belangrijk om te weten hoeveel het huis in de huidige woningmarkt waard is. Deze actuele marktwaarde is niet hetzelfde als de WOZ-waarde. In de praktijk ligt de marktwaarde vaak hoger dan de WOZ-waarde.

De Belastingdienst neemt niet de werkelijke marktwaarde, maar de WOZ-waarde als uitgangspunt bij het bepalen van de schenkbelasting. De WOZ-waarde staat op de WOZ-beschikking die je jaarlijks van de gemeente ontvangt.

In je aangifte schenkbelasting voor 2024 mag je kiezen tussen de WOZ-waarde van 2024 (peildatum 1 januari van het vorige jaar) of de WOZ-waarde van het volgende jaar (peildatum 1 januari 2024. Je mag dus de laagste waarde gebruiken, wat fiscaal voordelig kan zijn.

2. Keuze maken uit schenkingsmogelijkheden

Er zijn verschillende manieren waarop je het kindsdeel kunt schenken:

• Eenmalig het hele bedrag schenken (houd rekening met schenkbelasting)
• Jaarlijks een deel schenken, gebruikmakend van de jaarlijkse belastingvrije schenking (in 2024: €6.633 per kind)
• Eenmalig verhoogd belastingvrij schenken aan een kind tussen 18-40 jaar (in 2024  €31.813

Welke optie het meest voordelig is, hangt af van je persoonlijke situatie en wensen. Overleg hierover met een notaris of belastingadviseur.

3. Afspraken vastleggen bij de notaris

Het is verstandig om de schenking van het kindsdeel vast te leggen in een notariële akte. Zo staat de schenking juridisch vast en kun je grip houden op wat er met je gift gebeurt. Je kunt bijvoorbeeld voorwaarden stellen aan de schenking.

De notaris kan je ook adviseren over fiscale zaken en eventuele gevolgen voor je vermogen en toeslagen. De kosten voor een schenkingsakte beginnen gemiddeld rond de €500 inclusief btw, afhankelijk van je wensen en situatie.

4. Aangifte doen bij de Belastingdienst

Na de schenking moet je kind aangifte schenkbelasting doen bij de Belastingdienst. Dit kan online via Mijn Belastingdienst, in 4 stappen:

1. Voorbereiden: zorg dat je alle benodigde gegevens bij de hand hebt
2. Inloggen met DigiD en het juiste aangifteformulier kiezen
3. Het aangifteformulier invullen met de gevraagde informatie
4. De aangifte controleren, ondertekenen en versturen

Doe de aangifte op tijd, binnen enkele maanden na de schenking.

Veelgestelde vragen